Όταν το απόκοσμο σκοτάδι γεννά τη φαντασμαγορία του εκτυφλωτικού... μαύρου!
Όλα τα θέατρα δεν είναι ίδια. Το μαύρο θέατρο είναι διαφορετικό, τελείως διαφορετικό, καθώς το φως είναι άλλο και το σκοτάδι είναι άλλο.
Κι αυτό γιατί το σκοτάδι του μαύρου θεάτρου είναι γεμάτο εκπλήξεις!
Από την ανυπαρξία γεννιέται η κίνηση και η συγκίνηση, με τον χορό να περιγράφει τα ανομολόγητα και να νικά εκκωφαντικά τους φυσικούς νόμους και τις λογικές τροχοπέδες του κόσμου μας, κάνοντας τα απίστευτα εντελώς δυνατά.
Η φαντασία ξυπνά και αναζητεί μορφές που δεν συναντάς στην καθημερινότητα. Σωστά, είσαι στο μαύρο θέατρο της Πράγας, μια μοναδική τεχνική φιλοτέχνησης εικόνων που αποδεικνύει ότι το όνειρο, το υπερφυσικό και η μαγεία ξεπηδούν πολύ καλύτερα από το κατασκόταδο.
Ας σβήσουμε λοιπόν τα φώτα για να δούμε τι είναι το ιδιαίτερο μαύρο θέατρο της Πράγας...
Τι είναι το μαύρο θέατρο
Το περίφημο black theatre (ή καλύτερα black light theatre) της Πράγας είναι ένα μοναδικό στον κόσμο θέαμα που συνεπαίρνει το κοινό με την ομορφιά των εικόνων του, την καλλιτεχνική του αρτιότητα και τη μη-λεκτική δυναμική του.
Πρόκειται για ένα μείγμα κινησιολογίας, χορού, μουσικής και παντομίμας που βασίζεται σε μια απλή οπτική πλάνη, γνωστή ως «μαύρο δωμάτιο» ή «μαύρο κουτί»: μια κατασκευή δηλαδή επενδυμένη με μαύρο ύφασμα που λειτουργούσε ως σκηνή και φιλοξενούσε στο εσωτερικό της ηθοποιούς και μαριονετίστες, επίσης ντυμένους στα μαύρα. Η οπτική εξίσωση μαύρου θέματος-μαύρου φόντου έκανε τους ηθοποιούς «αόρατους» στο μάτι, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να προκαλούν ψευδαισθήσεις, εκμεταλλευόμενοι τη βοήθεια του φωτισμού των κεριών.
Σήμερα η τεχνική βασίζεται στον φωτισμό του υπεριώδους φωτός (γνωστού ως black light), που κάνει το ανθρώπινο μάτι να προσλαμβάνει διαφορετικά τα καθημερινά αντικείμενα. Οι ηθοποιοί, ντυμένοι στα μαύρα (ή, όταν οι αφηγηματικές ανάγκες το προστάζουν, φορώντας πολύχρωμα κοστούμια), χρησιμοποιούν αντικείμενα που με τον κατάλληλο υποβλητικό φωτισμό και τις τεχνικές κίνησης μοιάζουν να αποκτούν ζωή, την ίδια ώρα που οι άνθρωποι πάνω στη σκηνή αψηφούν τη βαρύτητα και πετούν!
Η συνοπτική ιστορία του μαύρου θεάτρου
Τα χρονικά του μαύρου θεάτρου μπορούν να αναζητηθούν με ασφάλεια στις αυτοκρατορικές αυλές της Κίνας. Κι εδώ αναλαμβάνει φυσικά ο μύθος τα ηνία...
Μια φορά κι έναν καιρό λοιπόν ήταν ένας αυτοκράτορας της κινεζικής δυναστείας των Μινγκ, ο φοβερός και τρομερός Γουάνγκ-Πανγκ. Ο βασιλιάς είχε έναν μοναχογιό, τον Λιανγκ, ο οποίος πέθανε μια αποφράδα μέρα, αφήνοντας τον πατέρα του απαρηγόρητο. Έλα όμως που στην αυτοκρατορική αυλή ζούσε ένας μάγος, ο Μανγκ-τι, που υποσχέθηκε στον μονάρχη να φέρει τον γιο του πίσω από τον άλλο κόσμο.
Για να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του, ο πρώιμος αυτός ταχυδακτυλουργός χρησιμοποίησε μια τεχνική που θα ονομάζαμε σήμερα «μαύρο θέατρο»! Κάθε φορά που ο αυτοκράτορας ήθελε να δει τον γιο του, μια ομάδα αντρών -ντυμένοι στα μαύρα και με τον κατάλληλο φωτισμό κεριών, για να ξεγελούν το αυτοκρατορικό μάτι- μετακινούσαν το σώμα του Λιανγκ με τέτοιον τρόπο που έμοιαζε όντως ζωντανός! Ο Μανγκ-τι εκπαίδευε τους βοηθούς του καθημερινά στον χειρισμό της σορού για να μοιάζει ολοένα και πιο «ζωντανός», με τα αποτελέσματα να λογίζονται εκπληκτικά: ο Λιανγκ φώτιζε πλέον, όπως και παλιά, τη ζωή του πατέρα του, με τον αυτοκράτορα να είναι περιχαρής για το ασύλληπτο δώρο που του έκανε ο μάγος του...
Ή αυτό ισχυρίζεται τουλάχιστον ο πατροπαράδοτος μύθος της Κίνας! Απ' όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε σήμερα, το μαύρο θέατρο γεννήθηκε πιθανότατα στην Κίνα, αν και με έναν ελαφρώς διαφορετικό τρόπο. Στα παλιά αυτά χρόνια λοιπόν, καλλιτέχνες της αχανούς χώρας χρησιμοποιούσαν κεριά για να σκαρώνουν τα θεάματά τους πίσω από λευκά πανιά, ένα είδος πρώιμου θεάτρου σκιών δηλαδή.
Μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα, το κινεζικό θέατρο σκιών μετακόμισε στη γειτονική Ιαπωνία, με τον δαιμόνιο μαριονετίστα Uemura Bunrakuke να το μετατρέπει σε κάτι σαφώς διαφορετικό, που ο ίδιος ονόμασε Θέατρο Μπουνράκου: σε αυτή την παραλλαγή του δημοφιλούς θεάματος, τρεις άντρες ντυμένοι στα μαύρα και μέσα σε μαύρο φόντο -για να μη φαίνονται- χειρίζονταν μια μαριονέτα ύψους 1,5 μέτρου, με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν οι βοηθοί του μυθικού κινέζου μάγου.
Το 1885, ο ταχυδακτυλουργός από το Μόναχο και διευθυντής θεατρικής σκηνής Max Auzinger ανέπτυξε περαιτέρω την ταχυδακτυλουργική τεχνική του «μαύρου κουτιού», χρησιμοποιώντας πλέον στις παραστάσεις του ινδικά και αιγυπτιακά «θαύματα» και μαγεύοντας μια για πάντα το κοινό. Μετά ήρθε μια νέα τέχνη, που ήταν τότε στα σπάργανα και θα ονομαζόταν «κινηματογράφος», με τους πιονέρους της 7ης τέχνης να χρησιμοποιούν τις τεχνικές του μαύρου θεάτρου για να προκαλούν ταχυδακτυλουργικές οφθαλμαπάτες στο κοινό: στη «στροφή» λοιπόν του 20ού αιώνα, κινηματογραφιστές όπως ο Ζορζ Μελιές δημιουργούν στο σινεμά αποτυπώσεις του μαύρου θεάτρου.
Το σύγχρονο black light theatre γεννήθηκε ωστόσο από τις προσπάθειες ενός κυρίως ανθρώπου στη δεκαετία του 1950, του γάλλου αβαντγκάρντ καλλιτέχνη George Lafaille, στον οποίο αποδίδεται η πατρότητα του μαύρου θεάτρου με τη μορφή που το ξέρουμε σήμερα...
Γιατί στην Πράγα;
Μπορεί οι γάλλοι μάγοι να αγκάλιασαν ολόψυχα τη νέα ταχυδακτυλουργική τεχνική, τη χρησιμοποιούσαν ωστόσο με φειδώ στις παραστάσεις τους, ως ακόμα ένα νούμερο στη φαρέτρα της ψευδαίσθησης. Και ήταν οι τσέχοι μαριονετίστες -που περιόδευαν στη Γαλλία το 1955 και αποφάσισαν να μεταφέρουν την τεχνική στη γενέτειρά τους- που θα μετέτρεπαν την τεχνική της οφθαλμαπάτης σε αυτόνομο θέαμα!
Το πρώτο μαύρο θέατρο που εμφανίστηκε στην Πράγα ήταν οικογενειακή υπόθεση: ο κύριος Josef Lamka και η σύζυγός του Hana Lamkova άνοιξαν το πρώτο μαύρο θέατρο το 1959. Έναν χρόνο αργότερα, το 1960, ο Jiri Srnec αποσπάστηκε από την ομάδα και ίδρυσε τη δική του σκηνή, πειραματιζόμενος με μια νέα ανακάλυψη, την ιωδίζουσα λάμπα φθορισμού (black light)!
Τη στιγμή που ο Srnec φώτισε τη σκηνή του κατάμαυρου θεάτρου του με black light για να δει τη συμπεριφορά του νέου αυτού φωτός το μαύρο θέατρο είχε γεννηθεί! Ακόμα και ο περίφημος Στανισλάφκσι δελεάστηκε από το πρωτοποριακό μαύρο θέατρο και το χρησιμοποίησε στην παράστασή του «Blue Bird».
Οι δεκαετίες του '60 και του '70 δημιούργησαν μια παράδοση της τεχνικής στην Πράγα, με την πρωτεύουσα της Τσεχίας να είναι σήμερα η Μέκκα του μαύρου θεάτρου διεθνώς! Η νέα αυτή μαγική θεατρική γλώσσα αναπτύχθηκε λοιπόν εν πολλοίς στην Πράγα, με τις δυνατότητες του παιχνιδίσματος φωτός-σκιάς να μην έχουν όμοιό τους στην ανθρώπινη ιστορία.
Σταδιακά, τα μαύρα θέατρα θα κατέληγαν σε ένα κοινό πρότυπο παρουσίασης: απόλυτο σκοτάδι, ευρύτατη χρήση του μαύρου χρώματος σε τοίχους και σκηνικά και υπεριώδης φωτισμός φυσικά παρείχαν πλέον το κατάλληλο πλαίσιο για να ξεπηδούν όλων των λογιών τα χρώματα και τα σχήματα πάνω στη σκηνή.
Περίπου 10 μαύρα θέατρα λειτουργούν σήμερα στην Πράγα, τα οποία από τη δεκαετία του '90 ζουν μια πρωτοφανή άνθηση...
Κι αυτό γιατί το σκοτάδι του μαύρου θεάτρου είναι γεμάτο εκπλήξεις!
Από την ανυπαρξία γεννιέται η κίνηση και η συγκίνηση, με τον χορό να περιγράφει τα ανομολόγητα και να νικά εκκωφαντικά τους φυσικούς νόμους και τις λογικές τροχοπέδες του κόσμου μας, κάνοντας τα απίστευτα εντελώς δυνατά.
Η φαντασία ξυπνά και αναζητεί μορφές που δεν συναντάς στην καθημερινότητα. Σωστά, είσαι στο μαύρο θέατρο της Πράγας, μια μοναδική τεχνική φιλοτέχνησης εικόνων που αποδεικνύει ότι το όνειρο, το υπερφυσικό και η μαγεία ξεπηδούν πολύ καλύτερα από το κατασκόταδο.
Ας σβήσουμε λοιπόν τα φώτα για να δούμε τι είναι το ιδιαίτερο μαύρο θέατρο της Πράγας...
Τι είναι το μαύρο θέατρο
Το περίφημο black theatre (ή καλύτερα black light theatre) της Πράγας είναι ένα μοναδικό στον κόσμο θέαμα που συνεπαίρνει το κοινό με την ομορφιά των εικόνων του, την καλλιτεχνική του αρτιότητα και τη μη-λεκτική δυναμική του.
Πρόκειται για ένα μείγμα κινησιολογίας, χορού, μουσικής και παντομίμας που βασίζεται σε μια απλή οπτική πλάνη, γνωστή ως «μαύρο δωμάτιο» ή «μαύρο κουτί»: μια κατασκευή δηλαδή επενδυμένη με μαύρο ύφασμα που λειτουργούσε ως σκηνή και φιλοξενούσε στο εσωτερικό της ηθοποιούς και μαριονετίστες, επίσης ντυμένους στα μαύρα. Η οπτική εξίσωση μαύρου θέματος-μαύρου φόντου έκανε τους ηθοποιούς «αόρατους» στο μάτι, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να προκαλούν ψευδαισθήσεις, εκμεταλλευόμενοι τη βοήθεια του φωτισμού των κεριών.
Σήμερα η τεχνική βασίζεται στον φωτισμό του υπεριώδους φωτός (γνωστού ως black light), που κάνει το ανθρώπινο μάτι να προσλαμβάνει διαφορετικά τα καθημερινά αντικείμενα. Οι ηθοποιοί, ντυμένοι στα μαύρα (ή, όταν οι αφηγηματικές ανάγκες το προστάζουν, φορώντας πολύχρωμα κοστούμια), χρησιμοποιούν αντικείμενα που με τον κατάλληλο υποβλητικό φωτισμό και τις τεχνικές κίνησης μοιάζουν να αποκτούν ζωή, την ίδια ώρα που οι άνθρωποι πάνω στη σκηνή αψηφούν τη βαρύτητα και πετούν!
Η συνοπτική ιστορία του μαύρου θεάτρου
Τα χρονικά του μαύρου θεάτρου μπορούν να αναζητηθούν με ασφάλεια στις αυτοκρατορικές αυλές της Κίνας. Κι εδώ αναλαμβάνει φυσικά ο μύθος τα ηνία...
Μια φορά κι έναν καιρό λοιπόν ήταν ένας αυτοκράτορας της κινεζικής δυναστείας των Μινγκ, ο φοβερός και τρομερός Γουάνγκ-Πανγκ. Ο βασιλιάς είχε έναν μοναχογιό, τον Λιανγκ, ο οποίος πέθανε μια αποφράδα μέρα, αφήνοντας τον πατέρα του απαρηγόρητο. Έλα όμως που στην αυτοκρατορική αυλή ζούσε ένας μάγος, ο Μανγκ-τι, που υποσχέθηκε στον μονάρχη να φέρει τον γιο του πίσω από τον άλλο κόσμο.
Για να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του, ο πρώιμος αυτός ταχυδακτυλουργός χρησιμοποίησε μια τεχνική που θα ονομάζαμε σήμερα «μαύρο θέατρο»! Κάθε φορά που ο αυτοκράτορας ήθελε να δει τον γιο του, μια ομάδα αντρών -ντυμένοι στα μαύρα και με τον κατάλληλο φωτισμό κεριών, για να ξεγελούν το αυτοκρατορικό μάτι- μετακινούσαν το σώμα του Λιανγκ με τέτοιον τρόπο που έμοιαζε όντως ζωντανός! Ο Μανγκ-τι εκπαίδευε τους βοηθούς του καθημερινά στον χειρισμό της σορού για να μοιάζει ολοένα και πιο «ζωντανός», με τα αποτελέσματα να λογίζονται εκπληκτικά: ο Λιανγκ φώτιζε πλέον, όπως και παλιά, τη ζωή του πατέρα του, με τον αυτοκράτορα να είναι περιχαρής για το ασύλληπτο δώρο που του έκανε ο μάγος του...
Ή αυτό ισχυρίζεται τουλάχιστον ο πατροπαράδοτος μύθος της Κίνας! Απ' όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε σήμερα, το μαύρο θέατρο γεννήθηκε πιθανότατα στην Κίνα, αν και με έναν ελαφρώς διαφορετικό τρόπο. Στα παλιά αυτά χρόνια λοιπόν, καλλιτέχνες της αχανούς χώρας χρησιμοποιούσαν κεριά για να σκαρώνουν τα θεάματά τους πίσω από λευκά πανιά, ένα είδος πρώιμου θεάτρου σκιών δηλαδή.
Μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα, το κινεζικό θέατρο σκιών μετακόμισε στη γειτονική Ιαπωνία, με τον δαιμόνιο μαριονετίστα Uemura Bunrakuke να το μετατρέπει σε κάτι σαφώς διαφορετικό, που ο ίδιος ονόμασε Θέατρο Μπουνράκου: σε αυτή την παραλλαγή του δημοφιλούς θεάματος, τρεις άντρες ντυμένοι στα μαύρα και μέσα σε μαύρο φόντο -για να μη φαίνονται- χειρίζονταν μια μαριονέτα ύψους 1,5 μέτρου, με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν οι βοηθοί του μυθικού κινέζου μάγου.
Το 1885, ο ταχυδακτυλουργός από το Μόναχο και διευθυντής θεατρικής σκηνής Max Auzinger ανέπτυξε περαιτέρω την ταχυδακτυλουργική τεχνική του «μαύρου κουτιού», χρησιμοποιώντας πλέον στις παραστάσεις του ινδικά και αιγυπτιακά «θαύματα» και μαγεύοντας μια για πάντα το κοινό. Μετά ήρθε μια νέα τέχνη, που ήταν τότε στα σπάργανα και θα ονομαζόταν «κινηματογράφος», με τους πιονέρους της 7ης τέχνης να χρησιμοποιούν τις τεχνικές του μαύρου θεάτρου για να προκαλούν ταχυδακτυλουργικές οφθαλμαπάτες στο κοινό: στη «στροφή» λοιπόν του 20ού αιώνα, κινηματογραφιστές όπως ο Ζορζ Μελιές δημιουργούν στο σινεμά αποτυπώσεις του μαύρου θεάτρου.
Το σύγχρονο black light theatre γεννήθηκε ωστόσο από τις προσπάθειες ενός κυρίως ανθρώπου στη δεκαετία του 1950, του γάλλου αβαντγκάρντ καλλιτέχνη George Lafaille, στον οποίο αποδίδεται η πατρότητα του μαύρου θεάτρου με τη μορφή που το ξέρουμε σήμερα...
Γιατί στην Πράγα;
Μπορεί οι γάλλοι μάγοι να αγκάλιασαν ολόψυχα τη νέα ταχυδακτυλουργική τεχνική, τη χρησιμοποιούσαν ωστόσο με φειδώ στις παραστάσεις τους, ως ακόμα ένα νούμερο στη φαρέτρα της ψευδαίσθησης. Και ήταν οι τσέχοι μαριονετίστες -που περιόδευαν στη Γαλλία το 1955 και αποφάσισαν να μεταφέρουν την τεχνική στη γενέτειρά τους- που θα μετέτρεπαν την τεχνική της οφθαλμαπάτης σε αυτόνομο θέαμα!
Το πρώτο μαύρο θέατρο που εμφανίστηκε στην Πράγα ήταν οικογενειακή υπόθεση: ο κύριος Josef Lamka και η σύζυγός του Hana Lamkova άνοιξαν το πρώτο μαύρο θέατρο το 1959. Έναν χρόνο αργότερα, το 1960, ο Jiri Srnec αποσπάστηκε από την ομάδα και ίδρυσε τη δική του σκηνή, πειραματιζόμενος με μια νέα ανακάλυψη, την ιωδίζουσα λάμπα φθορισμού (black light)!
Τη στιγμή που ο Srnec φώτισε τη σκηνή του κατάμαυρου θεάτρου του με black light για να δει τη συμπεριφορά του νέου αυτού φωτός το μαύρο θέατρο είχε γεννηθεί! Ακόμα και ο περίφημος Στανισλάφκσι δελεάστηκε από το πρωτοποριακό μαύρο θέατρο και το χρησιμοποίησε στην παράστασή του «Blue Bird».
Οι δεκαετίες του '60 και του '70 δημιούργησαν μια παράδοση της τεχνικής στην Πράγα, με την πρωτεύουσα της Τσεχίας να είναι σήμερα η Μέκκα του μαύρου θεάτρου διεθνώς! Η νέα αυτή μαγική θεατρική γλώσσα αναπτύχθηκε λοιπόν εν πολλοίς στην Πράγα, με τις δυνατότητες του παιχνιδίσματος φωτός-σκιάς να μην έχουν όμοιό τους στην ανθρώπινη ιστορία.
Σταδιακά, τα μαύρα θέατρα θα κατέληγαν σε ένα κοινό πρότυπο παρουσίασης: απόλυτο σκοτάδι, ευρύτατη χρήση του μαύρου χρώματος σε τοίχους και σκηνικά και υπεριώδης φωτισμός φυσικά παρείχαν πλέον το κατάλληλο πλαίσιο για να ξεπηδούν όλων των λογιών τα χρώματα και τα σχήματα πάνω στη σκηνή.
Περίπου 10 μαύρα θέατρα λειτουργούν σήμερα στην Πράγα, τα οποία από τη δεκαετία του '90 ζουν μια πρωτοφανή άνθηση...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου