«Είδαν ότι τα κτίρια των σχολείων δεν είναι καθόλου υγιεινά, ότι λείπουν τα κατάλληλα όργανα, ότι τα μαθήματα είναι πολλά και θεωρητικά, ότι οι μαθηταί κάθονται καρφωμένοι στα θρανία περισσότερο απ' ό,τι πρέπει και παραμελούν το παιχνίδι, τον περίπατο, την εξοχή, ότι ο αριθμός σε κάθε τάξη είναι πολύ μεγάλος κτλ. κτλ. κτλ., και σύμφωνα με τις παρατηρήσεις που έκαναν πρότειναν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις».
Πρότειναν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, κάποιους έπεισαν, αλλά μόλις πήγαν να τις εφαρμόσουν, σκόνταψαν στην άρνηση και στη διαβολή από το υπάρχον πολιτικό, ιερατικό, εκπαιδευτικό και συντηρητικό κοινωνικό κατεστημένο, που απεχθάνεται τις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις.
Πριν από εκατό χρόνια
Θα 'λεγε κάποιος ότι τα παραπάνω αφορούν τις ημέρες μας, αλλά δεν.... Εχουν σχέση με... εκατό χρόνια πριν και αναγράφονται σε αποχαιρετιστήρια επιστολή (με ημερομηνία 11 Ιουλίου 1911) του Αλέξανδρου Δελμούζου προς τις μαθήτριες του Ανώτατου Δημοτικού Παρθεναγωγείου Βόλου, του οποίου υπήρξε εμψυχωτής και διευθυντής και το οποίο άντεξε μόλις τρία χρόνια. Το κατεστημένο που προανέφερα το καταδίωξε - κι ας είχε την υποστήριξη ενός Ελευθερίου Βενιζέλου.
Παιδαγωγός, πανεπιστημιακός, συγγραφέας, ο Αλέξανδρος Δελμούζος γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1880 στην Αμφισσα (τότε Σάλωνα) κι έφυγε από τη ζωή στις 10 Δεκεμβρίου 1956 (πριν από 55 χρόνια) στα 76 του. Οπλισμένος με γερή πνευματική αρματωσιά -φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ψυχολογία και παιδαγωγική στη Γερμανία-, συνάδελφος και συνοδοιπόρος πνευματικών ανθρώπων όπως ο Γ. Σκληρός (1876-1959), ο Δημήτρης Γληνός (1882-1943), ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης (1883-1959), θέλησε να εφαρμόσει τις παιδαγωγικές του αντιλήψεις στο προαναφερόμενο παρθεναγωγείο.
«Ηταν ένα σπουδαίο σχολείο. Κι είχε επηρεάσει τη ζωή μας. Αφού, όταν έκλεισε, χτυπούσαμε την πόρτα του να μπούμε μέσα. Κλαίγαμε, είχαμε τρελαθεί από τη στεναχώρια. Τόσο πολύ τον αγαπούσαμε και τόσο πολύ είχαμε πικραθεί από την κατάστασή του», έγραψε μαθήτριά του (και φιλοξενεί ο Ε.Π. Παπανούτσος στο βιβλίο του «Α. Δελμούζος», εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης - απ' όπου και τα περισσότερα στοιχεία γι' αυτό το κείμενο).
Αλλά οι που λέγαμε δεν χαμπάριζαν. Γιατί δεν αρκέστηκαν στο κλείσιμο του σχολείου - οδήγησαν τον Δελμούζο και τους συνεργάτες του σε δίκη με βαρύ κατηγορητήριο: ασέβεια προς τα θεία, άσεμνες πράξεις, ανατρεπτικές και αντεθνικές ιδέες και πράξεις. Κατήγοροι: ο επίσκοπος Δημητριάδος Γερμανός, τοπικοί βουλευτές, δημοσιογράφοι, ένας γυμνασιάρχης και γονείς μαθητριών που τις απέσυραν από το παρθεναγωγείο επειδή διαφωνούσαν με τον τρόπο που διδάσκονταν -ιδιαίτερα τη δημοτική (τη γλώσσα δηλαδή που μιλούσαν οι ίδιοι). Στη δίκη (την αποκαλούμενη των «αθεϊκών), που έγινε το 1914 στο Ναύπλιο, Δελμούζος και μάρτυρες υπεράσπισης (μεταξύ των οποίων και ο Γληνός) αντέκρουσαν σθεναρά το κατηγορητήριο με αποτέλεσμα να αθωωθούν. Αλλά ο Δελμούζος δεν το έβαλε κάτω - ούτε όμως και οι διώκτες.
Διώξεων συνέχεια
Ενα χρόνο πριν κλείσει το Παρθεναγωγείο Βόλου, το 1910, Δελμούζος, Γληνός και Τριανταφυλλίδης ίδρυσαν τον Εκπαιδευτικό Ομιλο και με την ενίσχυση της κυβέρνησης Βενιζέλου προώθησαν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που άντεξε από το 1917 ώς το 1920, οπότε ανακόπηκε με την πτώση του Βενιζέλου.
Ο Δελμούζος πήρε ξανά των ομματιών του για τη Γερμανία όπου αφιερώθηκε στις παιδαγωγικές μελέτες. Τρία χρόνια αργότερα όμως, φίλοι στην Αθήνα τον έπεισαν να επιστρέψει και να αναλάβει το 1924 τη διεύθυνση του πρότυπου Διδασκαλείου Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Μαράσλειο Εκπαιδευτήριο, που ιδρύθηκε τότε παράλληλα με την Παιδαγωγική Ακαδημία, με διευθυντή τον Γληνό.
Αλλά κι εκεί δεν τον άφησαν σε ησυχία. Δεν πέρασαν ούτε τρία χρόνια όταν, κάτω από την πίεση των αντιτιθέμενων στις εκπαιδευτικές τους μεθόδους, υποχρεώθηκε το 1926 να παραιτηθεί. Ανακρίσεις επί ανακρίσεων (για τα αποκαλούμενα «Μαρασλειακά») έπεισαν τις διωκτικές αρχές, στις οποίες είχαν προσφύγει οι κατήγοροί του, ότι όλα ήταν αβάσιμα. Το εγχείρημα της Μαρασλείου ωστόσο είχε ναυαγήσει. Ενα χρόνο αργότερα αποχωρεί και από τον Εκπαιδευτικό Ομιλο, που τον ήθελε υπερκομματικό, σε αντίθεση με τον γνωστό για τη μαρξιστική ιδεολογία του Γληνό.
Το 1928 διορίζεται καθηγητής της Παιδαγωγικής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που ιδρύθηκε επί πρωθυπουργίας Αλέξανδρου Παπαναστασίου, όπου δίδαξε κοντά οκτώ χρόνια, ώς τη δικτατορία του Μεταξά, όταν υποχρεώθηκε και πάλι να παραιτηθεί. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Δελμούζος τα αφιέρωσε στη συγγραφή, σε διαλέξεις και σε υπομνήματα προς πάντα αρμόδιο, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να δοθεί νέα ώθηση στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, που δεινοπαθεί ώς τις μέρες μας, με το γλωσσικό τουλάχιστον, για το οποίο τόσο αγωνίστηκε ο Δελμούζος, να έχει λυθεί.
Πρότειναν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, κάποιους έπεισαν, αλλά μόλις πήγαν να τις εφαρμόσουν, σκόνταψαν στην άρνηση και στη διαβολή από το υπάρχον πολιτικό, ιερατικό, εκπαιδευτικό και συντηρητικό κοινωνικό κατεστημένο, που απεχθάνεται τις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις.
Πριν από εκατό χρόνια
Θα 'λεγε κάποιος ότι τα παραπάνω αφορούν τις ημέρες μας, αλλά δεν.... Εχουν σχέση με... εκατό χρόνια πριν και αναγράφονται σε αποχαιρετιστήρια επιστολή (με ημερομηνία 11 Ιουλίου 1911) του Αλέξανδρου Δελμούζου προς τις μαθήτριες του Ανώτατου Δημοτικού Παρθεναγωγείου Βόλου, του οποίου υπήρξε εμψυχωτής και διευθυντής και το οποίο άντεξε μόλις τρία χρόνια. Το κατεστημένο που προανέφερα το καταδίωξε - κι ας είχε την υποστήριξη ενός Ελευθερίου Βενιζέλου.
Παιδαγωγός, πανεπιστημιακός, συγγραφέας, ο Αλέξανδρος Δελμούζος γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1880 στην Αμφισσα (τότε Σάλωνα) κι έφυγε από τη ζωή στις 10 Δεκεμβρίου 1956 (πριν από 55 χρόνια) στα 76 του. Οπλισμένος με γερή πνευματική αρματωσιά -φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ψυχολογία και παιδαγωγική στη Γερμανία-, συνάδελφος και συνοδοιπόρος πνευματικών ανθρώπων όπως ο Γ. Σκληρός (1876-1959), ο Δημήτρης Γληνός (1882-1943), ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης (1883-1959), θέλησε να εφαρμόσει τις παιδαγωγικές του αντιλήψεις στο προαναφερόμενο παρθεναγωγείο.
«Ηταν ένα σπουδαίο σχολείο. Κι είχε επηρεάσει τη ζωή μας. Αφού, όταν έκλεισε, χτυπούσαμε την πόρτα του να μπούμε μέσα. Κλαίγαμε, είχαμε τρελαθεί από τη στεναχώρια. Τόσο πολύ τον αγαπούσαμε και τόσο πολύ είχαμε πικραθεί από την κατάστασή του», έγραψε μαθήτριά του (και φιλοξενεί ο Ε.Π. Παπανούτσος στο βιβλίο του «Α. Δελμούζος», εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης - απ' όπου και τα περισσότερα στοιχεία γι' αυτό το κείμενο).
Αλλά οι που λέγαμε δεν χαμπάριζαν. Γιατί δεν αρκέστηκαν στο κλείσιμο του σχολείου - οδήγησαν τον Δελμούζο και τους συνεργάτες του σε δίκη με βαρύ κατηγορητήριο: ασέβεια προς τα θεία, άσεμνες πράξεις, ανατρεπτικές και αντεθνικές ιδέες και πράξεις. Κατήγοροι: ο επίσκοπος Δημητριάδος Γερμανός, τοπικοί βουλευτές, δημοσιογράφοι, ένας γυμνασιάρχης και γονείς μαθητριών που τις απέσυραν από το παρθεναγωγείο επειδή διαφωνούσαν με τον τρόπο που διδάσκονταν -ιδιαίτερα τη δημοτική (τη γλώσσα δηλαδή που μιλούσαν οι ίδιοι). Στη δίκη (την αποκαλούμενη των «αθεϊκών), που έγινε το 1914 στο Ναύπλιο, Δελμούζος και μάρτυρες υπεράσπισης (μεταξύ των οποίων και ο Γληνός) αντέκρουσαν σθεναρά το κατηγορητήριο με αποτέλεσμα να αθωωθούν. Αλλά ο Δελμούζος δεν το έβαλε κάτω - ούτε όμως και οι διώκτες.
Διώξεων συνέχεια
Ενα χρόνο πριν κλείσει το Παρθεναγωγείο Βόλου, το 1910, Δελμούζος, Γληνός και Τριανταφυλλίδης ίδρυσαν τον Εκπαιδευτικό Ομιλο και με την ενίσχυση της κυβέρνησης Βενιζέλου προώθησαν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που άντεξε από το 1917 ώς το 1920, οπότε ανακόπηκε με την πτώση του Βενιζέλου.
Ο Δελμούζος πήρε ξανά των ομματιών του για τη Γερμανία όπου αφιερώθηκε στις παιδαγωγικές μελέτες. Τρία χρόνια αργότερα όμως, φίλοι στην Αθήνα τον έπεισαν να επιστρέψει και να αναλάβει το 1924 τη διεύθυνση του πρότυπου Διδασκαλείου Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Μαράσλειο Εκπαιδευτήριο, που ιδρύθηκε τότε παράλληλα με την Παιδαγωγική Ακαδημία, με διευθυντή τον Γληνό.
Αλλά κι εκεί δεν τον άφησαν σε ησυχία. Δεν πέρασαν ούτε τρία χρόνια όταν, κάτω από την πίεση των αντιτιθέμενων στις εκπαιδευτικές τους μεθόδους, υποχρεώθηκε το 1926 να παραιτηθεί. Ανακρίσεις επί ανακρίσεων (για τα αποκαλούμενα «Μαρασλειακά») έπεισαν τις διωκτικές αρχές, στις οποίες είχαν προσφύγει οι κατήγοροί του, ότι όλα ήταν αβάσιμα. Το εγχείρημα της Μαρασλείου ωστόσο είχε ναυαγήσει. Ενα χρόνο αργότερα αποχωρεί και από τον Εκπαιδευτικό Ομιλο, που τον ήθελε υπερκομματικό, σε αντίθεση με τον γνωστό για τη μαρξιστική ιδεολογία του Γληνό.
Το 1928 διορίζεται καθηγητής της Παιδαγωγικής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που ιδρύθηκε επί πρωθυπουργίας Αλέξανδρου Παπαναστασίου, όπου δίδαξε κοντά οκτώ χρόνια, ώς τη δικτατορία του Μεταξά, όταν υποχρεώθηκε και πάλι να παραιτηθεί. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Δελμούζος τα αφιέρωσε στη συγγραφή, σε διαλέξεις και σε υπομνήματα προς πάντα αρμόδιο, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να δοθεί νέα ώθηση στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, που δεινοπαθεί ώς τις μέρες μας, με το γλωσσικό τουλάχιστον, για το οποίο τόσο αγωνίστηκε ο Δελμούζος, να έχει λυθεί.
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=10/12/2011&id=330925
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου