Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΚΛΕΙΤΣΟ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΑ ΠΛΗΡΕΣ ΓΕΥΜΑ

  Η Ευρυτανία κατοικήθηκε τουλάχιστον στη νεολιθική εποχή και ήταν τότε μια απροσπέλαστη χώρα, με άγρια ζώα και ακαλλιέργητη φύση. Η σπουδαιότερη ενασχόληση των κατοίκων ήταν αρχικά το

κυνήγι, η συλλογή άγριων καρπών, μελιού, γεώμηλων, χόρτων και λαχανικών. Αργότερα ασχολήθηκαν και με τη βόσκηση των ζώων τους, που τους έδιναν δέρματα, μαλλιά, γούνες και κάρπες (μάλλινα σκεπάσματα). Έτρεφαν κυρίως γίδια, πρόβατα, λίγα βοοειδή και άλογα, χοίρους, όρνιθες, κουνέλια και κυψέλες.

Με τον καιρό άρχισαν να αναπτύσσουν τη γεωργία, καλλιεργώντας κυρίως σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρίζα, κεχρί και από τα όσπρια ρεβίθια, φασόλια, φακές, μπιζέλια, κουκιά, αραποσίτι και πατάτα. Και από τα κηπευτικά καλλιεργούσαν λαχανικά, κρεμμύδια, σκόρδα, πράσα, κολοκύθια, τομάτες, αγγούρια και σπανάκια. Μέρος αυτών των προϊόντων οι κάτοικοι αντάλλασσαν με αλάτι και θαλασσινά, εμπορικά με γειτονικές περιοχές.

 Από τα βασικά φαγητά στη διατροφή των Ευρυτάνων ήταν τα χοιρινά και τα παράγωγά τους, λόγω του υψομέτρου και του ψυχρού κλίματος, (κρέατα με λίπος, "μούκλο", τσιγαρίθρες, λουκάνικα και παστά χοιρινά). Γενικά όμως, η διατροφή τους ήταν υγιεινή, αφού περιελάμβανε δημητριακά, όσπρια, φρούτα, νωπά λαχανικά και άφθονο νερό.

Οι πίτες και τα σιταρένιο ψωμί ή η μπομπότα προτιμούνταν γιατί  "κράταγαν πείνα". Η ζυμαρόπιτα (από καλαμπόκι), η κολοκυθόπιτα, η τυρόπιτα, η λαχανόπιτα τρώγονται ως βασικά φαγητά και σήμερα.  Από τα ψωμιά η "μπομπότα"  υποχώρησε σήμερα, αλλά όπου ζυμώνουν ακόμα το σιταρένιο ψωμί γίνεται σκληρό κι όχι καλά δουλεμένο για να κρατάει.  Ακόμη από τη σιτάρια και το καλαμπόκι των χωραφιών έφτιαχναν χυλοπίτες, τραχανά κ.α.

Επίσης, τα κτηνοτροφικά προϊόντα συνόδευαν τη βασική διατροφή, (το γάλα και τα παράγωγά του: τυρί, γιαούρτι, "κατίκι"(τσαλαφούτι), "κλωτσοτύρι" κλπ.). Έτρωγαν ακόμα, αυγά, κυνήγι και πουλερικά, λίγες φορές τη βδομάδα και το πολύ μια με δυο φορές το μήνα κόκκινο κρέας. Όλα αυτά τα συνόδευαν με κρασί, πολλές φορές πέραν του μέτρου, τσίπουρο και "μούρο".

Παλιά φαγητά, (πολλά έχουν εγκαταλειφθεί)

   Τρώγονταν παλιότερα κι έδιναν ζωή και δύναμη στους κατοίκους των βουνών μας. Σήμερα, πλην ελαχίστων, τα πιο πολλά δεν μπαίνουν πια στο τραπέζι, αφού άλλες είναι οι διατροφικές μας προτιμήσεις ή και δυνατότητες.

   Η "μαμαλίγκα". Ήταν το πρωινό φαγητό, (να μην το πούμε ρόφημα), των ορεινών μας χωριών. Έβαζαν τον τέντζερη με ανάλογο νερό να βράσει. Μόλις το νερό άρχιζε να κοχλάζει έριχναν μέσα κοσκινισμένο μπομποτάλευρο, χωρίς να το ανακατέψουν. Το άφηναν λί­γη ώρα να βράσει και μετά μ’   ένα ξύλο ή τον πλάστη του έκαναν μια τρύπα στη μέση. Αφού το άφηναν για λίγο, μετά άρχιζαν να το ανακατεύουν, για πολλή ώρα, ώσπου να γίνει ζυμάρι και βράσει καλά το αλεύρι. Όταν τελείωνε όλη αυτή η διαδικασία, κατέβαζαν τη «μαμαλίγκα» απ’ τη φωτιά κι έβαζαν σ’ ένα τηγάνι αρκετό λάδι και ψιλοκομμένο κρεμμύδι, το καβούρντιζαν και μετά το έριχναν στην «μαμαλίγκα» και την ανακάτευαν. Η "μαμαλίγκα", ήταν έτοιμη για διανομή. Η «μαμαλίγκα» συνηθίζονταν για πρωινό το χειμώνα και κυρίως όταν έκανε παγωνιά ή φυσούσε βοριάς. Ήταν φαγητό ιδιαίτερα αγαπητό στα παιδιά.

   Τα "μπιρμπιλόνια". Κι άλλο πρωινό φαγητό. Έβαζαν πρώτα νερό να βράσει και μετά με αλεύρι σιταρίσιο έκαναν ζυμάρι ξυροζυμωμένο, που το χώριζαν σε πολλά μικρά κομματάκια. Αυτά τάριχναν στο νερό και όταν άρχιζε να βράζει, έριχναν και λίγο λάδι. (Ήταν χειμωνιάτικο φαγητό ).

   Η "ζουματούρα" ή "παπάρα". Ότι ξερά ψωμιά έμεναν τάβαζαν σ’ ένα πιάτο με λίγο βούτυρο ή τυρί και στη συνέχεια έριχναν βραστό νερό. Εύκολο, νόστιμο και ευχάριστο πρωινό ή και βραδινό φαγητό.

   Ο τραχανάς. Συνηθισμένο πρωινό ή βραδινό φαγητό, ακόμα και τώρα. Καλή ποιότητα τραχανά είναι αυτή που γίνεται με πρόβειο γάλα και χοντροαλεσμένο σιτάρι. Τραχανάς, γίνεται και με ξινόγαλο και με αλεύρι που ζυμώνεται με γάλα, περνάει από κόσκινο και ξηραίνεται στον ήλιο.

   Ο "Σαρακοστιανός τραχανάς". Γίνεται με αλεύρι ζυμωμένο με νερό. Το ζυμάρι περνάει απ’ το κόσκινο και ξηραίνεται στον ήλιο. Αυτόν τον «σαρακοστιανό τραχανά» τον συνήθιζαν τις Σαρακοστές, την Τετάρτη και την Παρασκευή, που νήστευαν οι παλιοί.

 (Τις πληροφορίες αντλήσαμε από σχετικό άρθρο του περιοδικού "ΧΩΡΙΑΤΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ").

ΕΝΑ ΠΛΗΡΕΣ ΚΛΕΙΤΣΙΩΤΙΚΟ ΓΕΥΜΑ

Μπομπότα κλειτσιώτικη

Υλικά:

1 1/2 ποτήρι του κρασιού λάδι

5 αβγά

1 κουτάκι σόδα

300 γρ. φέτα

1 φακελάκι μπέικιν πάουντερ

10 κουταλιές καλαμποκάλευρο

10 κουταλιές αλεύρι για όλες τις χρήσεις

αλάτι (αν χρειαστεί)

Εκτέλεση:

Χτυπάμε τα αυγά να αφρατέψουν λίγο. Προσθέτουμε το λάδι και τη σόδα. Κοσκινίζουμε το αλεύρι μέσα στο μίγμα και ανακατεύουμε ελαφρά. 

Έχουμε ένα μίγμα που μοιάζει με χυλός. Αν σας βγει πολύ σφιχτό προσθέστε λίγο νεράκι, αν είναι σαν σάλτσα λίγο καλαμποκάλευρο ακόμα.

Προσθέτουμε τη φέτα και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 200 βαθμούς για μία ώρα, μέχρι να ροδίσει καλά.

Αγριογούρουνο στιφάδο

Υλικά για 4 άτομα

1 ½ κιλό αγριογούρουνο σε μπουκιές

1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο

1 ½ κιλό κρεμμυδάκια για στιφάδο καθαρισμένα

1 ½ φλιτζ. ελαιόλαδο

400 γρ. ντομάτες ψιλοκομμένες

2 κουτ. σούπας πελτέ ντομάτες

2 κουτ. σούπας ξίδι

2 φύλλα δάφνης

1 κλωνάρι δεντρολίβανο φρέσκο

1 κουτ. τσαγιού ζάχαρη

Αλάτι

10-12 κόκκους πιπέρι μαύρο

1 πρέζα πιπέρι κόκκινο καυτερό

Για τη μαρινάδα

3 φλιτζ. κρασί κόκκινο ξηρό

½ φλιτζ. λάδι

2 σκελίδες σκόρδο

1 κρεμμύδι μέτριο σε φέτες

1 καρότο μέτριο σε φέτες

10-12 κόκκους πιπέρι μαύρο

2 φύλλα δάφνη

½ κουτ. σούπας δεντρολίβανο

1 κουτ. σούπας ζάχαρη

1 κουτ. σούπας αλάτι

Εκτέλεση

Αναμειγνύετε όλα τα υλικά της μαρινάδας σε ένα μπολ με το κρέας και το αφήνετε να μαριναριστεί για 24 ώρες. Βγάζετε το κρέας και πετάτε τη μαρινάδα. Ξανθαίνετε το κρεμμύδι στο λάδι, προσθέτετε το κρέας και το ροδίζετε για 10΄ περίπου. Προσθέτετε τα κρεμμυδάκια, τον πελτέ ντομάτας διαλυμένο σε 1 φλιτζάνι νερό, τις ντομάτες, τη ζάχαρη, τη δάφνη, το δεντρολίβανο, το ξίδι, αλάτι και τα πιπέρια. Ρυθμίζετε τη φωτιά στη χαμηλότερη θερμοκρασία και σιγοβράζετε το φαγητό για 2 ½-3 ώρες. Δεν το ανακατεύετε αλλά το ανακινείτε χωρίς να ανοίξετε την κατσαρόλα. 

Κολοκυθολούλουδα γεμιστά για σαλάτα

ΥΛΙΚΑ:

24 μεγάλα κολοκυθολούλουδα

½ κούπα ελαιόλαδο απαλό

3/4 κούπας ρύζι Καρολίνα

1 κρεμμύδι

1/4 κούπας άνηθο

1 τοματοπελτέ ψιλοκομμένο

1/4 κούπας δυόσμο

1/4 κούπας μαϊντανό

Αλάτι, πιπέρι

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

1) Σε ένα μπολ, ανακάτεψε το ρύζι με τον τοματοπελτέ, το κρεμμύδι, τον άνηθο, το δυόσμο, τον μαϊντανό, αλατοπίπερο και λίγο ελαιόλαδo.

2) Στη συνέχεια, στρώσε στον πάτο μιας κατσαρόλας τα κοτσάνια από τα αρωματικά. Κατά αυτόν τον τρόπο τα γεμιστά δεν θα κολλήσουν στον πάτο και θα πάρει και το φαγητό επιπλέον άρωμα.

3) Αφού κόψεις τα κοτσάνια και αφαιρέσεις τα μικρά πράσινα σέπαλα και τον κίτρινο στύλο, γέμισε τα κολοκυθολούλουδα με το μείγμα ρυζιού μέχρι εκεί που χωρίζουν τα πέταλα του άνθους. Μετά, στρίψε τα πέταλα ώστε να μην μπορεί να χυθεί η γέμιση και βάλε τα στην κατσαρόλα.

4) Πασπάλισε τώρα με λίγο επιπλέον αλατοπίπερο και το υπόλοιπο ελαιόλαδο.

5) Όταν το κάνεις αυτό, σκέπασε την κατσαρόλα με ένα πιάτο και στη συνέχεια ρίξε τόσο νερό ώστε να καλύψει τα τοιχώματα του πιάτου.

6) Τέλος, καπάκωσε την κατσαρόλα και βάλε την στη φωτιά. Όταν το φαγητό αρχίσει να βράζει, χαμήλωσε τη φωτιά και άσε το να σιγοβράσει για 20-25 λεπτά περίπου.

7) Τα κολοκυθολούλουδα είναι έτοιμα. Τρίψε από πάνω λίγο ανθότυρο ή μαλακή μυζήθρα και σερβίρεις.

Γαλατόπιτα στον Κλειτσό για επιδόρπιο

ΥΛΙΚΑ

Υλικά για ένα ταψί του φούρνου

1 πακέτο χωριάτικο φύλλο

1 λίτρο γάλα πλήρες

2 φλιτζ. τσαγιού σιμιγδάλι ψιλό

2 κουτ. γλυκού ξύσμα λεμονιού

3 αυγά

2 κουτ. σούπας φρέσκο βούτυρο

1 φλιτζ.τσαγιού ζάχαρη

λάδι για το άλειμμα των φύλλων

τριμμένη κανέλα για το πασπάλισμα

 

ΒΗΜΑΤΑ

Σε μια μεγάλη κατσαρόλα ρίχνουμε το γάλα μαζί με τη ζάχαρη καιτο ξύσμα λεμονιού. Τα ζεσταίνουμε ανακατεύοντας συνέχεια για να μην κολλήσει. Μόλις ζεσταθεί ελαφρά και αρχίζει να αχνίζει ρίχνουμε μέσα το σιμιγδάλι κοσκινιστό και σιγά-σιγά για να μην κάνει γρόμπους.

Ανακατεύουμε συνεχώς με ξύλινη κουτάλα αφ ενός για να μην κολλήσει το μίγμα μας και αφ ετέρου για να γίνει μια πηχτή κρέμα.

Μόλις πήξει την αποσύρουμε από τη φωτιά, χτυπάμε τα αυγά σαν σε ομελέτα και τα ρίχνουμε μέσα σιγά-σιγά να ενσωματωθούν με το μίγμα. Ρίχνουμε μέσα και τις δύο κουταλιές φρέσκο βούτυρο. Ανακατεύουμε και αφήνουμε το μίγμα να χλιαρέψει.

Σε ένα μεσαίο στρογγυλό ταψί του φούρνου βάζουμε 4-5 φύλλα κρούστας, λαδώνοντας το ταψί και τα φύλλα ένα-ένα. Τα βάζουμε με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε οι άκρες τους να περισσέψουν έξω από το ταψί περιμετρικά. Παίρνουμε τις άκρες και τις γυρίζουμε προς τα μέσα να καλύψουν τα τοιχώματα του ταψιού. Αδειάζουμε την κρέμα μέσα και την ισιώνουμε με ένα μαχαίρι. Πασπαλίζουμε με μπόλικη τριμμένη κανέλα.

Ψήνουμε στους 180° για περίπου 45-50 λεπτά και μέχρι να σχηματιστεί από πάνω μια χρυσή κρούστα και να ψηθεί καλά το φύλλο.

   

Η γαλατόπιτα τρώγεται και ζεστή και κρύα.

Λικέρ κλειτσιώτικου βατόμουρου για απεριτίφ

Υλικά

1 κιλό βατόμουρα

850 γραμμάρια ζάχαρη

1 λίτρο λευκό κονιάκ ή βότκα ή τσίπουρο

2 ξυλαράκια κανέλας

Εκτέλεση Συνταγής

Βήμα 1

Πλένουμε πολύ καλά τα βατόμουρα, τα στραγγίζουμε και βάζουμε όλα τα υλικά σε ένα μεγάλο βάζο.

Βήμα 2

Αφήνουμε στον ήλιο για 2 περίπου μήνες μέχρι να λιώσει τελείως η ζάχαρη. Ανακατεύουμε το βάζο σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Βήμα 3

Μετά τους 2 μήνες στραγγίζουμε το λικέρ και το βάζουμε σε μπουκάλια που μας αρέσουν.

kleitsos-eurutanias.blogspot